میرزاآقا عسگری (مانی)

 
 
ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﻣﺮﺯﺑﺎﻥ
 
 
شاعری ﺁﻭﺍﺯﺧﻮﺍﻥ ﻭ ﺳﺮﺑﻪ ﻫﻮﺍ!
 
ﺑﺎﺯﺧﻮﺍﻧﻰ ﻭ ﺑﺮﺭﺳﻰِ ﺍﺷﻌﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﻛﺘﺎﺏِ ﻣﺎﻩ ﺩﺭ ﺁﻳﻨﻪ
ﺑﻬﺎﺭﺍﻧﻪ

عکس ها:
بالا:داریوش مرزبان
پائین: مانی. سال ۱۳۵۸ . همدان

„ ﺩﺭ ﺑﺨﺶ ﺩﻭﻡ کتاب «ﻣﻴﻨﺎﻯ ﺗﺎﺑﺎﻥ» ﺍﺛﺮ ﻣﺎﻧﻰ،۶ ﺷﻌﺮ ﺍﺯ ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪﻫﺎﻯ «ﻣﺎﻩ ﺩﺭﺁﻳﻨﻪ» ﺑﺮﮔﺰﻳﻦ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ. ﺷﻌﺮِ ﻧﺨﺴﺖ، «ﺑﻬﺎﺭﺍﻧﻪ» ﻧﺎﻡ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﻟﻄﺎﻓﺖ ﻭ ﺯﻳﺒﺎﻳﻰ ﺍﺯ ﭘﻴﺸﺎﻧﻰ ﺁﻥ ﻣﻰﺗﺮﺍﻭﺩ:
 
  ﺳﭙﻴﺪﻩ ﺩﻣﺎﻥ،
  ﺩﺭ ﻟﺎﺑﻠﺎﻯِ ﻋﻠﻒﻫﺎ ﻣﻰﻣﻮﺟﺪ،
  ﻭ ﺷﺒﻨﻢ،
  ﺩﺍﻧﻪﻫﺎﻯ ﮔﻮﻳﺶ ﺗﻮﺳﺖ
   ﻓﺮﻭﺭﻳﺨﺘﻪ ﺑﺮ ﺳﺒﺰﻩﻫﺎ!
 
ﺭﻭﺷﻨﻰِ ﺑﺎﻣﺪﺍﺩ، ﻣﻮّﺍﺝ، ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻟﺎﺑﻠﺎﻯِ ﻋﻠﻒﻫﺎ ﻣﻰﮔﺴﺘﺮﺍﻧﺪ. ﻓﻌﻞ ﻣﻰﻣﻮﺟﺪ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮِ ﺣﺮﻛﺖِ ﻣﻮﺟﻮﺍﺭِ ﺳﭙﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺸﻜﻠﻰ ﻧﻮ، ﻏﻴﺮﻣﺘﺪﺍﻭﻝ ﻭ ﺩﻟﻨﺸﻴﻦ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﺳﺒﺰﻩﻫﺎ، ﻧﻤﻨﺎﻙﺍﻧﺪ ﻭ ﮔﻮﻳﻰ ﺍﻳﻦ ﻧﻤﻨﺎﻛﻰ ﺍﺯ ﺩﺍﻧﻪﻫﺎﻯ ﮔﻮﻳﺶ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻮﻥ ﺷﺒﻨﻢ ﺑﺮ ﺳﺒﺰﻩﻫﺎ ﭼﻜﻴﺪﻩﺍﻧﺪ. ﺩﺍﻧﻪﻫﺎﻯ ﮔﻮﻳﺶ ﺍﺳﺘﻌﺎﺭﻩﺍﻯ ﺍﺯ ﺩﺍﻧﻪﻫﺎﻯ ﺁﻭﺍ ﻭ ﻛﻠﺎﻡﻫﺴﺘﻨﺪ (ﻧﺖﻫﺎ ﻭ ﺣﺮﻭﻑ) ﻛﻪ ﺑﺮ ﺳﺒﺰﻩﻫﺎ ﻓﺮﻭﺭﻳﺨﺘﻪﺍﻧﺪ. ﺍﻳﺠﺎﺯ، ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﺩﺭﺣﺪ ﻛﻤﺎﻝ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻓﺮﻡ ﻭ ﻣﺤﺘﻮﺍ ﺍﺯ ﺗﻨﺎﺳﺒﻰ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭﻧﺪ. ﺷﺒﻨﻢ ﺑﻪ ﺩﺍﻧﻪﻫﺎﻯ ﮔﻮﻳﺶ ﺗﺸﺒﻴﻪ ﺷﺪﻩ، ﺗﺸﺒﻴﻬﻰ ﻛﻪ ﺑﺴﺎﻥ ﺩُﺭّ ﺩﺭ ﺻﺪﻑ، ﺍﺑﻬﺎﻡ ﺯﻳﺒﺎ ﻭ ﺧﻴﺮﻩﻛﻨﻨﺪﻩﺍﻯ ﺩﺍﺭﺩ. ﻋﻠﺎﻭﻩ ﺑﺮﺁﻥ، ﻛﻠﻤﻪﻯ ﮔﻮﻳﺶ، ﺷﻌﺮ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺍﻯ ﺍﻳﻬﺎﻡ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺍﻳﻦ ﻛﻠﻤﻪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺍﺻﻄﻠﺎﺡ ﻧﻴﺰ ﺗﻠﻘﻰ ﻣﻰﺷﻮﺩ۱، ﺩﺭﺍﻳﻦ ﺷﻌﺮ، ﻧﻘﺶِ ﺩﺭﻳﭽﻪﺍﻯ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﻣﻰﮔﻴﺮﺩ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻋﺒﻮﺭ ﺍﺯ ﺁﻥ، ﻓﻀﺎﻯ ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪﻯ ﺷﻌﺮ، ﺭﻧﮕﻰ ﺗﻐﺰﻟﻰ -   ﺣﻤﺎﺳﻰ ﻣﻰﻳﺎﺑﺪ. ﺩﺭﺍﻳﻦ ﻣﻴﺎﻥ، ﻛﺎﺭﺑﺮﺩِ ﻓﻌﻞ ﻓﺮﻭﺭﻳﺨﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﺎﻯ ﭼﻜﻴﺪﻥ، ﻧﻘﺸﻰ ﻣﺤﻮﺭﻯ ﺍﻳﻔﺎ ﻣﻰﻛﻨﺪ ﻭ ﺫﻫﻦ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻓﻀﺎﻯ ﺍﺑﻬﺎﻡﺍﻧﮕﻴﺰﻯ ﺳﻮﻕ ﻣﻰﺩﻫﺪ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺣﺪ ﺯﻳﺎﺩﻯ، ﺣﺎﻛﻰ ﺍﺯ ﺭﺧﺪﺍﺩﻯ ﻧﺎﮔﻮﺍﺭ ﺍﺳﺖ.
ﻓﻀﺎﻯ ﺗﻐﺰﻟﻰ- ﺣﻤﺎﺳﻰِ ﻣﺪﺭﻥِ ﺍﻳﻦ ﺷﻌﺮ، ﺑﺎ ﻓﻀﺎﻯ ﺍﺷﻌﺎﺭ ﺗﻐﺰﻟﻰ- ﺣﻤﺎﺳﻰِ ﺍﺣﻤﺪ ﺷﺎﻣﻠﻮ ﻭ ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ، ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺯﻳﺎﺩﻯ ﺩﺍﺭﺩ. ﺩﺭﺷﻌﺮِ ﻣﺎﻧﻰ، ﺯﻳﺒﺎﻳﻰ، ﺗُﺮﺩ ﻭ ﺷﻜﻨﻨﺪﻩ ﻭ ﺍﺑﻬﺎﻡﺁﻣﻴﺰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﻗﻴﺎﻧﻮﺳﻰ ﮔﺴﺘﺮﺩﻩ ﻭ ﮊﺭﻑ ﺭﺍ ﻣﻰﻣﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﻠﺎﻗﻴﺖ ﻭ ﺷﻔﺎﻓﻴﺖ، ﺩﺭﺁﻥ ﻣﻮﺝ ﻣﻰﺯﻧﺪ. ﺳﺒﻚ ﻣﺎﻧﻰ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺍﺯ ﺷﻌﺮ، ﺍﻛﺴﭙﺮﺳﻴﻮﻧﻴﺴﺘﻰ (ﺣﺎﻟﺖﮔﺮﺍﻳﻰ) ﺍﺳﺖ. ﺑﻴﺎﻥِ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎﻯ ﺩﺭﻭﻧﻰ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻜﻪﻫﺎﺋﻰ ﺍﺯ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻭ ﻫﻴﺠﺎﻧﺎﺕِ ﻣوﻛﺪ ﻭ ﺗﻨﺪِ ﺷﺎﻋﺮﺍﻧﻪ، ﺑﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﺍﺷﻌﺎﺭ ﻣﺎﻧﻰ، ﻭ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺷﻌﺮ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺤﺚ، ﺍﺑﻌﺎﺩﻯ ﺍﻛﺴﭙﺮﺳﻴﻮﻧﻴﺴﺘﻰ ﺑﺨﺸﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻯ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺷﻌﺮ ﺍﻛﺴﭙﺮﺳﻴﻮﻧﻴﺴﺘﻰِ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺭﺍ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺩﺭ ﺁﺛﺎﺭ ﮔﺌﻮﺭﮒ ﻫﺎﻳﻢ، ﮔﺌﻮﺭﮒ ﺗﺮﺍﻛﻞ ﻭ ﻓﺮﺍﻧﺘﺲ ﻭﺭﻓﻞ ﺑﺎﺯﺧﻮﺍﻧﻰ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺩﻳﺪ ﻛﻪ ﺁﻥ ﺷﺎﻋﺮﺍﻥ، ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﺗﻠﻔﻴﻖ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺑﻜﺮ ﺑﺎ ﺍﺟﺰﺍﺋﻰ ﻇﺎﻫﺮﺁً ﺑﻰ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺍﺯ ﻃﺒﻴﻌﺖ، ﺑﻪ ﺧﻠﻖ ﺟﻬﺎﻥِ ﺷﺎﻋﺮﺍﻧﻪ ﺧﻮﺩ ﺩﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪﺍﻧﺪ. ﻣﺎﻧﻰ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺷﻌﺮ، ﺳﺮﺍﻳﻨﺪﻩ ﺻﺮﻑِ ﺯﻳﺒﺎﻳﻰﻫﺎﻯ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻧﻴﺴﺖ، ﺍﻭ ﺑﺎ ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺫﻫﻨﻰ ﺩﺭ ﺗﻜﻪﻫﺎﻳﻰ ﺍﺯ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖِ ﺑﻴﺮﻭﻧﻰ، ﺟﻬﺎﻥِ ﻣﺎﺩﻯ ﺭﺍ ﺍﺑﻌﺎﺩﻯ ﻇﺮﻳﻒ، ﭘﻮﻳﺎ ﻭ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻣﻰﺑﺨﺸﺪ. ﺍﻭ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺭﺍ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻰﺩﻫﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻌﻤﺎﺭﻯِ ﻣﺠﺪﺩ ﺁﻥ ﻣﻰﭘﺮﺩﺍﺯﺩ. ﻣﺜﻠﺎً: ﺷﺒﻨﻢ ﺍﺯ ﺩﺍﻧﻪﻫﺎﻯ ﮔﻮﻳﺶ ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﻪ ﺍﺯ ﻃﺒﻴﻌﺖِ ﻣﺎﺩﻯِ ﺁﺏ. ﺷﺎﻋﺮ ﺑﺎ ﺷﻜﺴﺘﻦِ ﻧُﺮﻡﻫﺎﻯ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩﻯ ﻭ ﻣﺮﺳﻮﻡ ﻛﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﺳﺒﻚِ ﻃﺒﻴﻌﺖﮔﺮﺍﻳﺎﻥ ﺍﺳﺖ، ﻣﻮﻓﻖ ﻣﻰﺷﻮﺩ ﺍﺯ ﮔﻮﻳﺶ ﻛﻠﺎﺳﻴﻚ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﻭﺭﻯ ﺟﻮﻳﺪ ﻭ ﺟﻠﻮﻩﻫﺎﻯ ﺯﻳﺒﺎﺋﻰﺷﻨﺎﺳﻴﻚِ ﺑﺮﻭﻥ ﻭ ﺩﺭﻭﻥِ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﺳﺘﺘﻴﻚِ ﺷﺎﻋﺮﺍﻧﻪﺍﺵ ﺑﺴﺮﺍﻳﺪ:
 
  ﺳﺎﻳﻪﻯ ﺑﻬﺎﺭ
  ﺑﺮ ﺭﺧﺴﺎﺭِ ﺯﻣﻴﻦ،
  ﺩﻭ ﺳﻴﺐ ﺩﺭ ﺳﻴﻨﻪ ﺗﻮ
  ﻭ ﺩﻭ ﻛﻮﺩﻙِ ﺑﻰﻗﺮﺍﺭ ﺩﺭ ﭼﺸﻤﺎﻧﻢ.
 
ﺑﻬﺎﺭ، ﺍﺳﺘﻌﺎﺭﻩﺍﻯ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﻭﺳﻮﺳﻪﻫﺎﻯ ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ ﻭ ﻧﻴﺰ، ﺍﻣﻴﺪ ﻭ ﺑﻴﺪﺍﺭﻯ. ﺳﺎﻳﻪﻯ ﺩﺭﺧﺘﺎﻥ ﺑﺮ ﺯﻣﻴﻦ ﻫﻤﺎﻧﻘﺪﺭ ﺑﻬﺎﺭﺍﻧﻪ ﻭ ﻫﻮﺱﺍﻧﮕﻴﺰ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻴﻨﻪﻫﺎﻯ ﺑﺎ ﻃﺮﺍﻭﺕِ ﻳﺎﺭ، ﺩﺭ ﭼﺸﻤﺎﻥِ ﺷﺎﻋﺮ. ﺷﻴﺪﺍﺋﻰ ﺑﻜﺮ ﻭ ﺑﻰﻏﻞ ﻭ ﻏﺶِ ﺷﺎﻋﺮ، ﺩﺭ ﻟﺎﺑﻠﺎﻯِ ﺗﺼﺎﻭﻳﺮ ﺑﺎﻟﺎ ﻣﻮﺝ ﻣﻰﺯﻧﺪ. ﮔﺮﺍﻳﺶ ﺑﻪ ﺩﻭﺳﻴﺐ ﺩﺭ ﺳﻴﻨﻪ (ﺑﻪ ﭘﺴﺘﺎﻥﻫﺎ)، ﮔﺮﺍﻳﺸﻰ ﺍﺭﻭﺗﻴﻜﻰ ﻭ ﺯﻳﺒﺎ ﺍﺳﺖ:

  ﻣﻦ ﻣﺴﺖ ﻣﻰﮔﺬﺭﻡ،
  ﺁﻭﺍﺯﺧﻮﺍﻥ ﻭ ﺳﺮﺑﻪ ﻫﻮﺍ،
  ﺩﺭ ﺳﺎﻳﻪﺳﺎﺭِ ﺭﺩﻳﻒِ ﺍﻓﺮﺍﻫﺎ.
 
ﺷﺎﻋﺮ، ﺩﺭﺑﻬﺎﺭﻯ ﺍﻣﻴﺪﺑﺨﺶ ﻭ ﻭﺳﻮﺳﻪﺍﻧﮕﻴﺰ ﻛﻪ ﺷﻮﺭ ﻭ ﻣﺴﺘﻰ ﺑﻪﻫﻤﺮﺍﻩ ﺩﺍﺭﺩ، ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺟﻬﺎﻥِ ﭘﻴﺮﺍﻣﻮﻥ، ﻣﻰﺑُﺮﺩ ﻭ ﻳﻜﺴﺮﻩ، ﻏﺮﻗﻪ ﺩﺭ ﻋﺸﻖ ﻭ ﻣﻌﺸﻮﻕ ﻣﻰﺭﻭﺩ. ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺘﻐﺮﺍﻕ، ﭼﻨﺎﻥ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﻰ ﺯﻣﻴﻦ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺯﻳﺮ ﭘﺎﻯ ﺷﺎﻋﺮ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ، ﺑﻪ ﮔﺬﺭ ﺍﻭ ﺣﺎﻟﺘﻰ ﻣﺴﺘﺎﻧﻪ ﻭ ﺳﻤﺎﻉﮔﻮﻧﻪ ﻣﻰﺩﻫﺪ. ﻧﮕﺎﻩِ ﺷﺎﻋﺮ ﻧﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﺮﺍﻣﻮﻥ، ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻌﻄﻮﻑ ﺑﻪ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﺷﺒﺎﻧﻪ ﺍﺳﺖ. ﺍﻭ ﺳﺮﺑﻪﻫﻮﺍ ﻣﻰﺭﻭﺩ. ﻳﻌﻨﻰ، ﺑﻰﺩﻏﺪﻏﻪﺍﻯ ﻛﻪ ﺣﻮﺍﺱ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻳﺎﺭ ﺑﺮﮔﻴﺮﺩ، ﺑﻰ ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﺮ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖﻫﺎﻯ ﺗﻠﺨﻰ ﻛﻪ ﻫﺮﺁﻳﻨﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ، ﺟﻬﺎﻥ ﺷﺎﻋﺮﺍﻧﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻭﻳﺮﺍﻥ ﻛﻨﻨﺪ. ﺳﺮﺑﻪ ﻫﻮﺍ ﻣﻰﮔﺬﺭﺩ. ﻗﻄﻌﻪﻯ ﺑﺎﻟﺎ، ﺭﻭﺍﻥ، ﺳﺎﺩﻩ، ﻣﻠﻤﻮﺱ ﻭ ﺳﺮﺧﻮﺷﺎﻧﻪ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻗﻄﻌﻪ، ﺣﺮﻑِ ﺍﻟﻒ ۹ ﺑﺎﺭ، ﺣﺮﻑِ ﺭ ۵ ﺑﺎﺭ ﻭ ﺣﺮﻑ ﺱ، ۴ ﺑﺎﺭ ﺗﻜﺮﺍﺭ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺗﻜﺮﺍﺭ ﺁﻥﻫﺎ، ﻣﻮﺳﻴﻘﻰِ ﺯﻳﺒﺎﻯ ﺩﺭﻭﻧﻰِ ﺷﻌﺮ ﺑﻨﻴﺎﻥ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﻭ ﻧﻴﺰ، ﻗﺎﻓﻴﻪﻯ ﻫﻮﺍ ﻭ ﻫﺎ، ﻏﻨﺎﻯِ ﺁﻫﻨﮕﻴﻦِ ﺷﻌﺮ ﺭﺍ ﺩﻭﭼﻨﺪﺍﻥ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ.
 
  ﻗﻴﺮﺍﺑﻪﻯ ﺷﺐ،
  ﺍﺯ ﺳﻘﻒ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﻣﻰﭼﻜﺪ
  ﺑﺎﺯﻫﻢ،
  ﺩﻭﻣﺎﻩ ﺩﺭ ﺳﻴﻨﻪﻯ ﺗﻮ،
  ﻭ ﺩﻭﭘﻠﻨﮓِ ﺟﻮﺍﻥ ﺩﺭ ﭼﺸﻤﺎﻧﻢ!
 
ﻗﻴﺮﺍﺑﻪﻯ ﺷﺐ، ﺗﺮﻛﻴﺒﻰ ﺑﻜﺮ ﻭ ﻣﺮﻛﺰ ﺛﻘﻞ ﺍﻳﻦ ﺷﻌﺮ ﺍﺳﺖ. ﻣﺎﻧﻰ ﻳﻜﺒﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮ، ﻗﺪﺭﺕ ِ ﻭﺍﮊﻩﺳﺎﺯﻯِ ﺧﻮﺩ ﻭ ﻛﺎﺭﺑﺮﺩِ ﺯﻳﺒﺎﻯ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻣﻰﮔﺬﺍﺭﺩ. ﻗﻴﺮﺍﺑﻪﻯ ﺷﺐ، ﺩﺭﻋﻴﻦ ﺣﺎﻝ، ﺍﺳﺘﻌﺎﺭﻩﺍﻯ ﺍﺯ ﺍﻧﺪﻭﻩِ ﺳﻴﺎﻩ ﻭ ﺗﻴﺮﮔﻰِ ﺑﻰﺣﺪّ، ﺳﺮﻧﻮﺷﺖِ ﺷﻮﻡ ﻭ ﺣﻤﻠﻪﻯ ﻛﺮﻛﺴﺎﻥِ ﺳﻴﺎﻩﻗﻠﺐ ﺑﻪ ﺁﺳﻤﺎﻥِ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ. ﺁﺳﻤﺎﻥ ﺩﺭ ﻏﺎﻳﺖِ ﺗﺎﺭﻳﻜﻰ ﭼﻮﻥ ﻇﻠﻤﺖ ﻧُﻪﺗﻮ ﺍﺳﺖ ﻭ ﮔﻮﻳﻰ ﺍﺯ ﺳﻘﻒ ﺁﻥ، ﺷﺐ ﭼﻮﻥ ﻗﻴﺮ، ﻗﻄﺮﻩ ﻗﻄﺮﻩ ﻓﺮﻭﻣﻰﭼﻜﺪ. ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻇﻠﻤﺎﺕِ ﻣﺤﺾ، ﻳﺎﺭ، ﺑﺎ ﺩﻭ ﻣﺎﻩِ ﺭﻭﺷﻦ ﺑﺮﺳﻴﻨﻪﺍﺵ، ﺭﻭﺷﻨﻰﺑﺨﺶِ ﺁﺳﻤﺎﻥِ ﻋﺸﻖ ﻣﻰﺷﻮﺩ. ﺁﺳﻤﺎﻥِ ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺷﻌﺮ، ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ ﻏﻴﺮﻣﻌﻤﻮﻝ ﻭ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺍﺯ ﺁﺳﻤﺎﻥِ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﺍﺳﺖ. ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ ﻗﻴﺮﮔﻮﻥ ﻭ ﺑﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺗﺎﺭﻳﻚ، ﺁﻧﭽﻨﺎﻥ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺭﻭﺷﻦ ﻛﺮﺩﻥِ ﻇﻠﻤﺖ ﻧُﻪﺗﻮﻯِ ﺁﻥ، ﺩﻭ ﻣﺎﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺘﺎﺑﻨﺪ!
ﺩﺭ ﺑﻠﻨﺪﺍﻯ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻥ، ﭘﻠﻨﮓ ﺑﻪ ﮔﻤﺎﻥِ ﺭﺑﺎﻳﺶ ﻣﺎﻩ، ﺧﻄﺮ ﻣﻰﻛﻨﺪ ﻭ ﻣﺎﻧﻰ ﺩﺭ ﺑﻠﻨﺪﺍﻯ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻥِ ﻋﺸﻖ ﻭ ﺑﺎ ﺩﻭ ﭘﻠﻨﮓِ ﺟﻮﺍﻥ ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﺩﻭ ﭘﺴﺘﺎﻥِ ﻣﺎﻩﮔﻮﻥِ ﻳﺎﺭ ﻣﻰﻧﮕﺮﺩ. ﺍﺭﻭﺗﻴﺴﻢ، ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﻨﺪِ ﺷﻌﺮ، ﺑﺎ ﻓﺎﻧﺘﺰﻯ ﺷﺎﻋﺮﺍﻧﻪ ﻗﺮﻳﻦ ﺍﺳﺖ. ﻓﺮﻭﭼﻜﻴﺪﻥِ ﻗﻴﺮﺍﺑﻪﻯ ﺷﺐ ﺍﺯ ﺳﻘﻒ ﺁﺳﻤﺎﻥ، ﺑﻴﺎﻧﻰ ﺳﻮﺭﺭﺋﺎﻟﻴﺴﺘﻰ -   ﺍﻛﺴﭙﺮﺳﻴﻮﻧﻴﺴﺘﻰ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺣﺪﻭﺩﻯ ﺑﻪ ﺳﻤﺒﻮﻟﻴﺴﻢ ﻣﻰﮔﺮﺍﻳﺪ. ﺍﻳﺠﺎﺯِ ﺑﺎﺭﺯ ﻭ ﻓﺮﻡِ ﺍﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎﻯ ﺷﻌﺮ، ﻫﻤﺨﻮﺍﻧﻰِ ﺗﻮﺟﻪﺑﺮﺍﻧﮕﻴﺰﻯ ﺩﺍﺭﺩ. ﻳﻜﺪﺳﺘﻰِ ﺍﻳﻦ ﺍﻳﺠﺎﺯﻫﺎ، ﻭﺣﺪﺗﻰ ﺷﺎﻳﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﺟﺰﺍ ی ﺳﺎﺧﺘﺎﺭﻯ ﺷﻌﺮ ﺑﺨﺸﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
ﻣﺎﻧﻰ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﭼﺎﭖِ ﺷﻌﺮ ﺑﻬﺎﺭﺍﻧﻪ ﺩﻭ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻟﺎﺯﻡ ﺭﺍ ﺭﻭﺍ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭﭼﺎﭖ ﺍﻭﻝ ﺍﻳﻦ ﺷﻌﺮ ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺏ ﻣﺎﻩ ﺩﺭ ﺁﻳﻨﻪ، ﺑﻪ ﺟﺎﻯ ﻣﻰﻣﻮﺟﺪ، ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻰﻛﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺟﺎﻯ ﺳﺮﺑﻪﻫﻮﺍ، ﻟﺎﺍﺑﺎﻟﻰ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﺍﻭ ﺑﺎ ﻭﻳﺮﺍﻳﺶ ﻭ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺁﻥﻫﺎ، ﺩﺭﻛﺘﺎﺏ ﻣﻴﻨﺎﻯ ﺗﺎﺑﺎﻥ، ﺷﻌﺮﺵ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﻭﻛﺎﺳﺘﻰ ﻭ ﺳﻜﺘﻪﻯ ﺑﺎﺭﺯ، ﻣﻰﺭﻫﺎﻧﺪ. ﺷﻌﺮ ﺑﻬﺎﺭﺍﻧﻪ، ﺣﺎﺻﻞ ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎﻯ ﻧﻮﺗﺮ ﻭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﭘﺸﺘﻜﺎﺭ ﺷﺎﻋﺮ ﺩﺭ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺳﺎﻝﻫﺎﻯ ۱۳۵۴(ﭼﺎﭖ ﻓﺮﺩﺍ، ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺭﻭﺯِ ﺩﻧﻴﺎﺳﺖ) ﻭ ۱۳۶۰ (ﺳﺎﻝ ﺳﺮﻭﺩﻥ ﺍﻳﻦ ﺷﻌﺮ) ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﻰﺭﻭﺩ. ﺍﻳﻦ ﺷﻌﺮ، ﻳﻜﻰ ﺍﺯ ﺍﺷﻌﺎﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﻮﻓﻖ ﻭ ﺩﺭﺧﺸﺎﻥ ﻣﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ، ﺗﻜﻮﻳﻦ ﻭ ﺗﺤﻮﻝ ﺍﻭ ﻛﺎﻣﻠﺎً ﻣﺤﺴﻮﺱ ﻭ ﻣﻠﻤﻮﺱ ﺍﺳﺖ.
------------------
۱ -    ﮔﻮﻳﺶ، ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﻯ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻭ ﻧﻴﺰ ﺯﺑﺎﻧﻰ ﺧﺎﺹ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻧﺎﺣﻴﻪﺍﻯ ﺟﻐﺮﺍﻓﻴﺎﻳﻰ ﻭ ﺩﺭﻭﻥ ﻣﺮﺯﻫﺎﻯ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻳﻚ ﻛﺸﻮﺭ، ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻰﮔﻴﺮﺩ. ﻭ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺩﺳﺘﻮﺭﻯ ﻭ ﻭﺍﮊﮔﺎﻧﻰ، ﺑﺎﺯﺑﺎﻥ ﻣﻌﻴﺎﺭ ﻛﺎﻣﻠﺎً ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮﺭﻯ ﻛﻪ ﺩﺭﻙ ﺁﻥ ﺑﺪﻭﻥ ﺁﻣﻮﺯﺵ، ﻣﻴﺴﺮ ﻧﻴﺴﺖ. ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﻮﻳﺶ ﻛُﺮﺩﻯ ﻭ ﮔﻮﻳﺶ ﮔﻴﻠﻜﻰ. ﺗﻮﺿﻴﺢ: ﻛﺎﺭﺑﺮﺩ ﺍﺻﻄﻠﺎﺡ ﮔﻮﻳﺶ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﻨﺒﻪﻯ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺛﺒﺎﺕ ﻭ ﻭﺣﺪﺕ ﻣﻠﻰ ﻳﻚ ﻛﺸﻮﺭ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﻣﻰﺭﻭﺩ ﻭ ﺍﺻﻮﻟﺎً ﻫﻴﭻ ﺗﻔﺎﻭﺗﻰ ﺑﺎ ﺯﺑﺎﻥ ﻧﺪﺍﺭﺩ، ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻟﻬﺠﻪ. (ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻰ. ﺩﻛﺘﺮ ﻣﻬﺸﻴﺪ ﻣﺸﻴﺮﻯ. ﺻﺺ ۹۰۱ ﻭ ۹۰۲
***
برگرفته از کتاب «دشنه و نوشدارو». انتشارات هومن.آلمان. ۲۰۰۴